Praktijkkennis verder verspreiden, ook richting beleidsmakers

Kickstart sessie Stappenplan: Lokaal voedsel initiatief

Vers aan de Vecht en De Groene Griffioen organiseerden op 5 maart een kickstart sessie. Met een groep van betrokken boeren, beleidsmakers, tuinders, burgers, initiatiefnemers en buitenlui werd er gesproken en werden er ervaringen uitgewisseld over de centrale vraag: Hoe kunnen wij nieuwe lokale voedselinitiatieven vooruithelpen?

Een lokaal voedselinitiatief kan alleen succesvol worden op de lange termijn als iedere betrokken partij er voor de volle 100% achter staat. Hoe kunnen we samen tot een stappenplan komen waardoor het voor (bijna) iedere buurt, elke groep burgers of iedere gemeente mogelijk wordt een eigen voedselproject te laten slagen? In deze eerste sessie nodigden we mensen uit die verschillende branches vertegenwoordigen, zo konden we ieder aspect en belang goed afwegen.

Lees hier wie er allemaal aanwezig waren

Het was een interessante aanzet voor een stappenplan en bovenal heel waardevol om elkaar te ontmoeten en samen verder te kunnen optrekken. Rond deze drie thema’s spraken de deelnemers met elkaar:

1. Not in my back yard (NIMBY)

2.Educatie

3.Overheidsbeleid

Weet wat er speelt

Als je van plan bent een nieuw project op te zetten op het gebied van lokaal voedsel, heeft dat eigenlijk altijd gevolgen voor de omgeving. Hoe klein de verandering ook lijkt, men houdt over het algemeen niet van verandering. Een ieder is zich bewust dat we rigoreuze stappen hebben te nemen om klimaatverandering tegen te gaan, maar het blijkt lastig als die stappen in de directe leefomgeving moeten plaatsvinden.
Hoe kun je hier als lokaal initiatief toch goed op inspelen?

Bij De Groene Griffioen en Vers aan de Vecht speelt dit onderwerp sinds de start van de groentepluktuin. De overburen (woonbootbewoners) zijn voorstander van biologische pluktuinen, maar willen geen pluktuin voor hun deur. Ze ondervinden hinder van meer verkeer op het kleine landweggetje, en hinder van het geluid dat de plukkers en hun kinderen produceren als ze op het erf zijn en aan het plukken zijn. Ze vrezen meer bijeenkomsten, borrels en vinden dat er nu al teveel gevaarlijk verkeer is op het weggetje. Team Vers aan de Vecht & De Groene Griffioen brachten de directe bewoners op de hoogte kort voordat er gestart werd in het weiland met het bewerken van het land. Deze bewoners zijn flink geschrokken en gaven aan al veel eerder mee te willen denken. Dit heeft geleid tot een aantal gesprekken, en vervolgens serieuze bezwaren tegen de verleende omgevingsvergunning. Na de hoorzitting heeft de bezwarencommissie het advies aan de Gemeente Weesp gegeven dat de bezwaren ongegrond verklaard werden. De gemeente heeft dit advies overgenomen. De bewoners beraden zich nu of ze nog een rechtszaak gaan aanspannen.

Hoe kun je als lokaal voedselinitiatief hier beter op inspelen? Na een rondgang met de aanwezigen tijdens de sessie, kwamen deze take aways op tafel:

• Neem je buren/omgeving in een vroeg stadium mee in de plannen.
  
• Maak een stakeholder belangen analyse. Wat speelt er al in het gebied op de plek, welke bedrijven zitten er, wat gebeurt er al wekelijks?
  
• Geef de omwonenden altijd iets terug. Een abonnement op de pluktuin, een verlicht pad dat eerst niet verlicht was. Ga in gesprek met de omwonenden en zorg ervoor dat je goed weet waar de pijnpunten liggen.

Meer praktijkkennis naar beleidsmakers

Bestemmingsplannen dateren vaak nog van vele jaren terug, vergunningprocedures duren lang, beleidsmakers zijn lastig bereikbaar. Het is voor projectleiders van lokale voedselinitiatieven vaak zoeken naar een speld in de hooiberg als het gaat om regelgeving. Je hebt te maken met gemeentelijk beleid, maar ook provinciale regels kunnen van toepassing zijn als je bijvoorbeeld een stuk grasland wil omploegen.

Hoe spreek je de juiste partij op het juiste moment, zodat je initiatief de snelle go krijgt die het nodig heeft? Na rondgang onder de deelnemers is duidelijk dat dit een heikel punt is:

• De definitie van stadslandbouw is niet duidelijk voor de overheid. Bij het ene initiatief hoort een horeca-zaak, het andere werkt alleen met zorg-behoefdigden. Ieder project gebruikt andere combinaties en heeft andere ambities waardoor er dus ook andere regels van toepassing zijn. Het is bijna maatwerk en dit maakt het voor beleidsmakers ingewikkeld om met vertrouwen te schakelen.
  
• Het is nodig om op heel veel plekken binnen de gemeente en provincie het verhaal van de voedseltransitie (en dus de relevantie en ambities van lokale voedselinitiatieven) te vertellen. Nog te vaak stuiten projectleiders op onwetendheid en onbegrip.
  
• De politiek verwacht burgerparticipatie, maar vertrouwt aan de andere kant vaak de participatie niet. Onbegrijpelijk voor initiatiefnemers met een ‘samen-veranderen-wij-de-wereld’ mentaliteit.
  
• Waar is de ruimte voor innovatie? Iemand uit de groep vertelt over ‘beleidsvrije ruimte’, dat de politiek dit wil inzetten om in die ruimte te kunnen experimenteren zonder dat er eerst voor alles vergunningen moeten worden aangevraagd. Of misschien kunnen er pilot periodes worden ingesteld?
  
• Het maatwerk zal toenemen ook na invoering van de op handen zijnde Omgevingswet. Hoe kan de praktijk helpen voorsorteren op wat de gemeente nodig heeft voor dat maatwerk? Kennisdeling blijkt ook hier weer het antwoord. Hoe meer kennis uit de praktijk bij de beleidsmakers terecht komt, hoe beter.
  
• Maar hoe komt onze praktijkkennis dan bij de overheid terecht, oa bij het beoordelen van (vergunnings-) aanvragen? Er wordt al veel geschreven op platforms als Toekomstboeren, Caring Farmers Stadslandbouw Amsterdam en Wij.land. Vers aan de Vecht heeft een brede podcast serie over Lokale Voedselketens gemaakt en probeert die zoveel mogelijk zichtbaarheid te geven. Wat hebben beleidsmakers nog meer nodig?
  
• Mensen die nu opgeleid worden in taakvelden kunnen daardoor de samenhang niet zien. Stadslandbouw dient serieuzer opgenomen te worden in studies.

 “Het leven kan alleen achterwaats begrepen worden, maar dient voorwaarts te worden geleefd”. Søren Kierkegaard Deens Filosoof 1813-1855

Bewustwording bij burgers en consumenten

Tuinders en boeren vertellen enthousiast over hun werk aan vrijwilligers, klanten en deelnemers die ze ontmoeten. Dat is al educatie an sich!

Initiatiefnemers van lokale voedselinitiatieven bevinden zich in een soort ‘vooroplopers’ bubbel waar veel ‘onmeetbaar werk’ wordt verzet en leading examples worden uitgewerkt voor de aanstaande transitie. Vertrouwen (en steun) op basis van de visie van het initiatief is behulpzaam en stuwend in de ontwikkeling.

• Hoe kun je in tekst vatten wat de educatie doet en brengt?
• Hoe waardeer je de maatschappelijke waarde die ‘een groentepluktuin of stadslandbouw’’ heeft?
• Dit is een true pricing vraagstuk op nationaal niveau
• Hoe kunnen we de pijn-periode samen dragen? Als initiatiefnemer lever je een maatschappelijke dienst, maar daar krijg je niks voor betaald. Er gaan zoveel ‘laag-betaalde’ of volledig vrijwillige uren zitten in het opzetten van een lokaal initiatief.  Dat is te weinig zichtbaar. De energie die de ‘vooroplopers’ er in stoppen  is vele male groter dan de waardering voor het grondwerk dat er in de voedsel transitie wordt geleverd.

Onder de deelnemers wordt opgemerkt dat er in de afgelopen twintig jaar al zoveel stappenplannen gemaakt zijn en zoveel geleverd is om ‘het systeem’ te voorzien van wat de praktijk nodig heeft om daadwerkelijk te realiseren waar we in de voedseltransitie naar onderweg zijn. Hoe komen we tot wat daadwerkelijk gaat helpen?
“In de wetenschap blijkt de transitie een groot vraagstuk. Je kunt manieren zoeken om een breekijzer onder het systeem te zetten. Transitie is veel vaker een optelsom van kleine stapjes om ergens te komen”.

Deze bijeenkomst is georganiseerd als kick off om met elkaar tot een stappenplan te komen om andere initiatieven vooruit te helpen. Wellicht is de conclusie dat het stappenplan een in elke situatie unieke optelsom is van kleine stapjes die nodig zijn om ergens te komen. Toch leeft de behoefte om een basis route, stappenplan, aan te reiken aan alle mensen die nog gaan starten. Een paar mensen bieden zich aan om dat, met de wijsheid van nu. op te stellen.

Vers aan de Vecht heeft in het kader van educatie afgelopen jaar een podcast serie gemaakt over de stappen en leerpunten van het opstarten van de pluktuin in Weesp.

1. Het verhaal van Pluktuin Vers aan de Vecht
2. De zoektocht
3. Vergunningen
4. De impact
5. De Kosten
   

Stadslandbouw Amsterdam heeft net een Europese subsidie ontvangen om een platform te bouwen waar het netwerk en alle ‘losse’ initiatieven samenkomen om elkaar te vinden, helpen en van elkaar te leren. In het najaar volgt er een event van Stadslandbouw Amsterdam waar de start van deze werkgroep een vervolg kan krijgen. Voor Vers aan de Vecht is de subsidiepot voor meer bijeenkomsten in dit verlengde op dit moment leeg.

Vanuit de beleidsmaker van Gemeente Amsterdam is er de behoefte om een dergelijk gesprek en de inzichten van vandaag beschikbaar te maken voor collega’s op gemeentelijk, provinciaal en nationaal niveau. Sanne van VadV neemt hierover contact op. Ook kwam er een vraag voorbij hoe de vraag in de stad en het aanbod van de boer sluitend gemaakt worden op elkaar.
Er zijn boeren concreet op zoek naar teeltplan tips van tuinders om het lokale initiatief dat hen benaderde dit seizoen gelijk nog te kunnen starten door ‘het geschikte’ plantgoed in te kopen.

De zon schijnt, het land roept, we zien elkaar in het najaar op de bijeenkomst van Stadslandbouw Amsterdam.

“Bedankt dat jullie dit aan het doen zijn”, besluit Froukje Jansen de bijeenkomst.

Dank woord:
Dank aan alle aanwezigen voor jullie goede inzichten en de nuttige discussie.
Dank aan Caring Farmers & ReRoot our Food (WUR) voor de financiele ondersteuning via de verleende subsidie aan De Groene Griffioen & Vers aan de Vecht.
Dank aan Oege van Muiden van Espresso Kitchen voor de heerlijke koffie!
Dank aan Froukje Jansen voor de fijne moderatie. Dank aan Veniamin van Axe&Porridge voor de heerlijke sabich-wraps.